Educatief aanbod

De geschiedenis van het planetarium De mens, verwonderd en verbaasd over hetgeen hij aan de nachtelijke hemel ziet, heeft er al in de oudheid naar gestreefd om de bewegingen van de hemellichamen in een planetarium na te bootsen. Een van de oudste mechanische planetaria in Nederland is dat te Franeker. Het werd in 1782 voltooid door de wolkammer Eise Eisinga. Het eerste moderne elektrische planetarium werd in 1923 geopend in het Deutsches Museum te München. Eenzelfde model werd in 1934 geplaatst in het gebouw van de Haagsche Courant in Den Haag. Helaas werd dat in 1976 echter door brand verwoest. Het was aan dit planetarium dat in 1936 een aantal leerlingen van het Triniteitslyceum uit Haarlem een bezoek bracht. De demonstratie maakte een geweldige indruk op Ge Pieterse. Hij besloot daarom zelf een planetarium te bouwen. Thuis op zolder maakte hij een koepel en bouwde een sterrenprojector die maar liefst 5155 sterren kan laten zien. Natuurlijk werden ook de zon, maan en planeten niet vergeten! Op 4 maart 1939 vond in genoemd lyceum de officiële opening van het Pieterse-Planetarium plaats. In 1957 verhuisde het planetarium naar Vlissingen. Aldaar vond het een plaats in het Don Bosco-huis en later in 1969 op De Ruyter-Zeevaartschool. Helaas zag de school in 1979 echter geen kans meer om het planetarium als leermiddel te handhaven. Gelukkig kwam mevrouw Pieterse toen in contact met het Nationaal Beiaard-museum. Het museum slaagde erin om het planetarium te restaureren en aldus kon het als een waardevol instructiemodel toegevoegd worden aan zijn sterrenkundige afdeling. Een bezoek is een belevenis! Comfortabel gezeten in dit kleine planetarium ziet u hoe het bolvormige plafond geleidelijk aan verandert in een weidse sterrenhemel. De sterrenbeelden zijn dan gemakkelijk te herkennen, zoals bijvoorbeeld de Grote Beer die rond de Poolster draait. Omdat een etmaal in een planetarium slechts drie minuten duurt, wisselen dag en nacht elkaar bijzonder snel af. Dankzij die versnelde beweging kunnen wij zien hoe de zon steeds weer op een ander punt van de horizon op- en ondergaat. Maar ook kunnen wij zien waar overdag de sterren aan de hemel staan en als consequentie daarvan, in welk sterrenbeeld de zon staat. Het zijn slechts twee voorbeelden uit talloos vele. In het planetarium zijn drie van de negen planeten te zien, namelijk Mercurius, Venus en Mars. De langzame bewegingen die de planeten tussen de sterren aan de echte hemel uitvoeren, vallen slechts de geoefende waarnemer op. Maar in het planetarium zijn die voor iedereen goed te volgen, dankzij die versnelde hemelbewegingen. Daardoor is ook gemakkelijk waar te nemen dat de planeten rond de zon draaien, dat wil zeggen de zon inhalen om daarna weer door de zon te worden ingehaald. En tenslotte de snelle maan die bovendien haar schijngestalten toont. En dat kan dan zijn een smalle sikkel dicht bij de zon, een halve maan die opkomt als de zon in het zuiden staat, of een volle maan die recht tegenover de zon staat enzovoort. Dit alles is een niet te vergeten belevenis. Graag laten wij daarover tot slot de constructeur Pieterse zelf aan het woord. Hij schreef in 1939: "Ik kan U geen betere indruk geven, dan door een reportage van een voordracht. De eerste avondschemering is ingetreden, de nastraling van de ondergaande zon is duidelijk in het westen te zien. De helderste sterren beginnen door te dringen. De zon daalt achter de horizon, aan de oostelijke hemel worden reeds meerdere sterren zichtbaar. Niemand spreekt: er is een ademloze stilte, slechts onderbroken door de slepende muziek van een verscholen orkest. De sterrenhemel wordt dieper, enige toeschouwers hebben reeds de zeven heldere sterren der Grote Beer waargenomen, het sterrenbeeld bevindt zich boven de noordelijke horizon en sommigen zoeken reeds naar andere bekenden ...". Sterrenwacht De sterrenwacht is genoemd naar de bouwer van de eerst geplaatste telescoop. Particulier initiatief lag hieraan ten grondslag, met steun van het Nationaal Beiaard Museum. De Jan Paagman Sterrenwacht beschikt nu over een 35 cm Celestron spiegel telescoop van het type Schmidt- Cassegrain.